Sytuacja obecnego zamętu przypomina nieco starą, do dziś nie wyjaśnioną opowieść o “dwóch papieżach” Liberiuszu i Feliksie *), tyle że: 1) nie mamy pewności co Liberiusz ostatecznie podpisał i co Feliks podpisał a dziś wiemy co robi Franciszek, 2) dziś żaden cesarz arianin nie stoi z mieczem nad Watykanem. No chyba że ktoś inny za kulisami stoi.
*) w skrócie spróbuję tu ją opisać zwłaszcza na użytek osób wygłaszających dziś dość łatwo kategoryczne osądy, skłonnych do nazwania autorów niektórych, opisywanych poniżej relacji “gallikanami”:
1. Liber Pontificalis (VI w.) stwierdza, że Liberiusz, udając się na wygnanie, wyznaczył Feliksa na biskupa Rzymu w swym następstwie, Feliks zaś został pozbawiony biskupstwa Rzymu po powrocie Liberiusza gdy ten poczynił ustępstwa na rzecz ariańskiego cesarza Konstancjusza. Wg Libri Pontificalis to Feliks był ortodoksyjny i zorganizował synod przeciw arianom a Konstancjusz “wyrzucił katolickiego Feliksa z biskupstwa i przywołał Liberiusza”.
2. Collectio Avellana (I) zawiera opis wskazujący, że Feliks zaczął pełnić swoją funkcję wbrew woli Liberiusza i złożonej przysiędze za przyczyną wyboru przez duchowieństwo Rzymu i wbrew ludowi. Po powrocie Liberiusza wyrzucono go z miasta. Wg tej wersji to Feliks był zły i zły był popierający go św. Damazy – późniejszy papież (autor najwyraźniej popierał jego przeciwnika Ursyna), zaś Liberiusz ortodoksyjny.
3. Rufin z Akwilei w swej kontynuacji Historii kościelnej Euzebiusza z Cezarei (przełom IV i V w. wieku) oświadcza że wstrzymuje się od osądu czy i co Liberiusz podpisał na żądanie cesarza. Co do Feliksa pisze, że choć nie odbiegał od ortodoksji, umieścili go na urzędzie arianie. Ta otwarta wstrzemięźliwość w osądzie jest bardzo znamienna.
4. Hieronim ze Strydonu w swym Chroniconie (pocz. V w.) twierdzi że Liberiusz podpisał “heretycką nieprawość” a Feliks złamał przysięgę i przyjął urząd od arian. W “Żywotach sławnych mężów” wskazuje że podczas wygnania Liberiusza namówił do poparcia herezji biskup Akwilei Fortunacjan.
5. Teodoret (1 poł. V w.) twierdzi że Liberiusz zachował ortodoksję, bronił jej również Feliks wybrany biskupem pod jego nieobecność, choć utrzymywał kontakty z arianami. Po powrocie Liberiusza z wygnania Feliks wycofał się do innego miasta.
6. Skrót (Epitoma) z Filostorgiusza (V w.) wskazują że Liberiusz otwarcie występował przeciw ortodoksji, zaś Feliks, który został konsekrowany na biskupa pod jego nieobecność, po powrocie dobrowolnie ustąpił, zachowując godność biskupa.
7. Przypisywana św. Atanazemu “Historia arian” wskazuje, że Liberiusz po cierpieniach wygnania i z obawy przed śmiercią “podpisał”, nie precyzując co. Feliksa opisuje jako biskupa “godnego” heretyków, którzy go mianowali.
8. Martyrologium Rzymskie jeszcze w XX w. uznawało Feliksa II za papieża i świętego (wspomnienie 29 lipca) usuniętego przez ariańskiego cesarza Konstancjusza z urzędu z uwagi na ortodoksyjność.
9. Co do relacji Hilarego z Poitiers (Fragmenta historica) i przypisywanych Liberiuszowi listów zaznaczę jedynie że były i są przedmiotem gorących sporów co do ich autentyczności.
Słowem: wiemy że niewiele wiemy i że nie wiedzieli, i nie byli pewni ówcześni chrześcijanie.
Św. Alfons Liguori w swoich Dziejach herezji pisze: “najbardziej powszechna opinia jest taka, że Liberiusz dopuścił się wielkiego błędu, lecz że nie popadł w herezję (…) Ogólna opinia utrzymywana przez katolików, również najbardziej prawdopodobna (…) jest taka że podpisał pierwszą formułę [z Sirmium] (…) Formuła, którą podpisał (…) nie została sporządzona przez anomean czyli pełnych arian, lecz przez semi-arian, do której to sekty należeli Demofil, Bazyli z Ancyry, Walens i Ursacjusz. Nie przyznawała ona że Syn jest współistotny Ojcu, dlatego że nie aprobowali oni Nicejskiego Wyznania Wiary, lecz mówiła że jest on z substancji Ojca a to zostało wyrażone jedynie w pierwszej formule nie w drugiej, w której słowo substancja i podobna został pominięte. Ci sami biskupi, którzy podpisali pierwszą, odrzucili drugą na synodzie celowo zwołanym w Ancyrze. (…) Inny dowód pochodzi z Sozomena, który cytuje list Liberiusza napisany do semi-arian, w którym oświadcza on, że ci, którzy twierdzą, iż Syn nie jest jak Ojciec we wszystkim i z tej samej substancji, nie należą do Kościoła.”
podobne tematy:
Dwuznaczność – broń sojuszników herezji i kompromisu z nią
Synodalność podczas kryzysu ariańskiego
Pius VI: Quod aliquantum oraz zbójecki synod w Ariminium
Drzewo figowe 