„Czuł się więc Konrad von Jungingen niby woźnicą, który rozhukanymi powodując końmi, wypuścił lejce z rąk i zdał wóz na wolę losu. Często też opanowywały jego duszę złe przeczucia, często przychodziły mu na myśl prorocze słowa: „Postanowiłem ich pszczołami pożyteczności i utwierdziłem na progu ziem chrześcijańskich, ale oto powstali przeciw mnie. Bo nie dbają o duszę i nie litują się ciał tego ludu, który z błędu nawrócił się ku wierze katolickiej i ku mnie. I uczynili z niego niewolników i nie nauczając go przykazań Bożych, i odejmując mu Sakramenta święte, na większe jeszcze piekielne męki go skazują, niż gdyby był w pogaństwie pozostał. A wojny toczą ku rozpostarciu swej chciwości. Przeto przyjdzie czas, iże wyłamane im będą zęby i będzie ucięta im ręka prawa, a prawa noga im ochromieje aby uznali grzechy swoje” (H. Sienkiewicz: Krzyżacy)

Powyższy fragment powieści Henryka Sienkiewicza potwarza treść zapisanej w Kronice Długosza w tomie XII przepowiedni świętej Brygidy szwedzkiej o upadku Zakonu Krzyżackiego, co Długosz dodatkowo objaśnia „z tern proroctwem Świętej Brygidy połączyło się jeszcze zjawisko niebieskie. Kometa bowiem, przez dwa lata trwająca, zwiastowała długą i straszną wojnę i wyrugowanie Krzyżaków z ziem, które byli przemocą zagarnęli.” Kim była szwedzka święta, której objawienia mające charakter prorocki przeniknęły do Polski i, jak wynika między innymi z Długoszowej kroniki, były tam w XV wieku czytane, znane i odnoszone do bieżących wydarzeń?

Święta Brygida żyła w stuleciu poprzedzającym wielkie wojny Polski z Zakonem Krzyżackim, które przyniosły „trutniom” w miejsce pszczół klęskę grunwaldzką i utratę w roku 1466 znacznej części dotychczasowego państwa zakonnego. Urodziła się na początku XIV stulecia w Finstad w pobliżu Uppsali w rodzinie sędziego Upplandu Birgera, łączyły ją przez matkę Ingeborgę więzy pokrewieństwa z królewskim rodem Folkungów. Jej ojciec Birger był gorliwym katolikiem – w roku 1321 udał się z pielgrzymką do Santiago de Compostela, Awinionu (tzw. niewola awiniońska czy babilońska papieży trwała od roku 1309) i podupadłego wówczas Rzymu. Gdy Brygida miała 10 lat, umarła jej matka. Już w dzieciństwie cechowała małą Brygidę żarliwa wiara i pobożność, dlatego pragnęła wstąpić do klasztoru. Ojciec miał jednak inne plany i przeznaczyli córce małżeństwo z pochodzącym z możnej rodziny Ulfem Gudmarssonem, które zawarła mając kilkanaście lat. Z mężem mieli ośmioro dzieci, wśród nich późniejszą świętą – Katarzynę. Brygida wraz z małżonkiem wspierali okoliczne kościoły i klasztory, w tym opactwo cysterskie w Alvestra, jak również ubogich. Brygida była znana także dzięki swym mistycznym doznaniom, w tym mającym charakter proroczy wizjom, których doświadczała już w latach małoletnich.

W latach 30-tych XIV stulecia Brygida została ochmistrzynią dworu króla Magnusa II. Po śmierci małoletniego syna udała się w roku 1339 z pielgrzymką do Trondheim do grobu św. Olafa, zaś w roku 1341 wraz z małżonkiem oraz zakonnikiem cysterskim Svenungiem do sanktuarium w Santiago de Compostella. W drodze powrotnej Ulf zachorował i po wyzdrowieniu zamieszkał w klasztorze cysterskim w Alvastra, gdzie zmarł trzy lata później. Sama Brygida – zamknęła się również w domu zakonnym, gdzie oddawała się ascezie i modlitwie. To właśnie w tym okresie otrzymała szereg wizji dotyczących m.in. królestwa Szwecji, Zakonu Krzyżackiego czy przebywającego w Awinionie papieża Innocentego VI. Z tym ostatnim prowadziła ożywioną korespondencję, wzywając go by wracał do Rzymu. Powrót papieża uniemożliwiły konflikty panujące w Wiecznym Mieście wśród miejscowej arystokracji, a także stan podupadłych budynków papieskich – zmarł on w roku 1362 w Awinionie. Jego następca bł. Urban V usłuchał wezwań Brygidy i wrócił w październiku roku 1367 do Rzymu. We wrześniu roku 1370, wobec trwających niepokojów, mimo ostrzeżeń Brygidy powrócił do Awinionu, gdzie wkrótce zachorował i zmarł 19 grudnia tegoż roku. Brygida odwiedziła Rzym w roku 1349 z okazji zbliżającego się roku jubileuszowego, czyniła równolegle o założenie Zakonu Najświętszego Zbawiciela (którego siostry zwane były potem brygidkami) i zatwierdzenie jego reguły. Urban V zatwierdził w roku tę regułę, ale w niezadawalającej Brygidę treści, a jej córka Katarzyna została pierwszą przeoryszą nowego zgromadzenia. Osiadła w Rzymie na stałe, ale w latach kolejnych pielgrzymowała po sanktuariach Italii m.in. w Asyżu (św. Franciszek), Padwie (św. Antoni), Bolonii (św. Dominik), Ortonie (św. Tomasz Akwinata) i na Monte Gargano (św. Michał Archanioł). Po śmierci Urbana V, w roku 1371 z dwoma synami i córką Katarzyną, wyruszyła do Ziemi Świętej. Po drodze zmarł w Neapolu jej syn Karol. W dalszą podróż udała się w marcu 1372 przez Cypr, docierając w sierpniu do Betlejem. W wizjach jakie uzyskała podczas pielgrzymki przepowiedziała m.in. przyszłość Królestwa Jerozolimskiego na Cyprze. Do Neapolu wróciła w grudniu tegoż roku. Na wiosnę roku 1373 osłabiona podróżą Brygida dotarła do Rzymu, gdzie napisała swój ostatni list do papieża Grzegorza IX o jego powrót do Rzymu. Zmarła 23 lipca tegoż roku, przygotowana na odejście, podczas Mszy św. odprawianej w jej pokoju. W grudniu roku 1373 rozpoczęto transport szczątków świętej do Szwecji przez Karyntię, Morawy, Polskę i opanowane przez Zakon Pomorze Gdańskie. W styczniu roku 1377 papież Grzegorz IX, także pod namowami św. Katarzyny sieneńskiej, wrócił do Rzymu i w roku 1378 zatwierdził regułę zakonną zakonu brygidek. Pierwszym zatwierdzonym klasztorem był ten w Vadstenie podarowanym przez szwedzką parę królewską Magnusa i Blankę z Nemur. Grzegorz XI zaaprobował również spisane przez Brygidę, tłumaczone na łacinę przez kanonika z Linkoping i przeora z Alvastra objawienia. Aprobował je ostatecznie papież Benedykt XIV – treść objawień ma zasadniczo formę rozmowy Brygidy z Bogiem, Najświętszą Marią Panną, świętymi, a nawet diabłem. W roku 1391 kanonizacji Brygidy szwedzkiej dokonał papież Bonifacy IX. W Polsce cześć dla świętej rozwinęła się dość szybko i znalazła możnych patronów w osobach królowej Jadwigi i króla Władysława Jagiełły. W roku 1396 powstał klasztor brygidek w Gdańsku (wówczas na ziemiach krzyżackich), w roku 1426 – w Lublinie. W roku 1999 papież Jan Paweł II ustanowił św. Brygidę razem z Katarzyną ze Sieny i siostrą Teresą Benedyktą od Krzyża patronką Europy.

Kolekta z Mszy o św. Brygidzie

Domine Deus noster, qui Beatae Birgittae per Filium tuum unigenitum secreta cealestia revelasti: ipsius pia intercessione da nobis, famulis tuis; in revelatione sempiternae gloriae tuae gaudere laetantes. Per eundem Dominum Iesum Christum, Filium tuum, qui tecum vivit et regnat in unitate Spiritus Sancti, Deus, per omnia saecula seculorum.

Panie, nasz Boże, który przez Jednorodzonego Syna Twego objawiłeś świętej Brygidzie niebieskie tajemnice: za jej łaskawym orędownictwem daj sługom Twoim radość i wesele w objawieniu Twej wiekuistej chwały. Przez tegoż Pana Jezusa Chrystusa, syna Twego, który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, Bóg przez wszystkie wieki wieków. Amen.

Wybrana literatura:

Przemówienie papieża Benedykta XVI podczas audiencji generalnej 27.10.2010 r. http://www.vatican.va/holy_father/benedict_xvi/audiences/2010/documents/hf_ben-xvi_aud_20101027_en.html

Revelations of Saint Bridget. Book 1-12, http://www.saintbrigitta.com (proroctwo „krzyżackie” znajduje się w księdze II, na końcu XIX rozdziału

S. M. Gronberger: St. Bridget of Sweden. A Chapter of Medieval History

Św. Brygida (miniatura – XV w.)